SPOR VE SAĞLIK BİLİMLERİ V - Ünite 3 Konu Anlatımı 1

Merhaba,

“Spor ve Sağlık Bilimleri Beş” ders kitabının “Üçüncü Ünitesi” olan “Özel Gruplarda Spor İki” konusu ile karşınızdayım.

Program süresince;

başlıklarını ele alacağım.

İnsanlar fiziksel olarak aktif bir yaşam sürmek için evrimleşmişlerdir.

Hipokrat’tan beri düzenli fiziksel aktivitenin yaşam tarzının bir parçası hâline getirilmesinin fiziksel ve mental sağlığı,

genel iyilik hâlini ve yaşam kalitesini geliştirdiği ve hatta yaşam süresini uzattığı kabul edilmektedir.

Bununla beraber, günümüz modern yaşam tarzı (yani masa başı işlerde artış,

motorlu araçlarla ulaşım, evde ve iş yerlerinde makine iş gücünün kullanılması gibi)

fiziksel aktiviteyi önemli ölçüde dışlamaktadır.

Epidemiyolojik araştırmalardan elde edilen güçlü kanıtlar,

düşük fiziksel uygunluk ve hareketsizliğin kronik hastalıklara bağlı morbidite ve mortalite riskini arttırdığını göstermektedir.

Bu durum özellikle gelişmiş ülkelerde önemli bir halk sağlığı sorunu oluşturmaktadır.

Bu tanımdan sağlığın çok boyutlu olduğunu anlıyoruz.

Fiziksel aktivite ve egzersizin sağlık üzerine etkileri de bu anlamda çok yönlü değerlendirilecektir.

“Fiziksel aktivite”,

iskelet kaslarının kasılması sonucu ortaya çıkan ve bazal düzeyin üzerinde enerji harcanmasını gerektiren vücut hareketleridir.

“Egzersiz” ise;

fiziksel aktivitenin bir alt sınıfı olup planlı, yapılandırılmış, tekrarlı olarak gerçekleştirilen,

fiziksel uygunluğun bir ya da birkaç bileşenini geliştirmeyi amaçlayan fiziksel aktiviteler olarak tanımlanır.

“Fiziksel inaktivite” ya da “sedanter davranış” ise;

çok az aktivite ya da hiç aktivite yapılmaması olup,

sağlığın geliştirilmesi ve erken ölümün önlenmesi için gerekli olandan daha az fiziksel aktivite seviyesidir.

Örneğin;

televizyon izlemek, bilgisayar oyunları oynamak, masa başı işler sedanter davranıştır.

“Fiziksel uygunluk”,

vücudun belirli görev veya aktiviteleri aşırı fiziksel stres veya yorgunluk yaşamadan uzun süre gerçekleştirebilme kapasitesidir.

Fiziksel uygunluk çok bileşenlidir.

Bu bileşenler şunlardır:

Fiziksel uygunluk spor performansı ve sağlıkla ilgili fiziksel uygunluk olarak ikiye ayrılır.

Bileşenlerin tamamı sporla ilgili fiziksel uygunluğa katkı sağlar.

Ortalama yaşam süresi dünya genelinde artmıştır.

2018 verilerine göre ülkemizdeki yaşlılar nüfusun “yüzde 10”unu oluşturmaktadır.

İlerleyen yaşla beraber kronik hastalık riski artmakta ve yaşam kalitesini olumsuz etkilemektedir.

Bu sebeple, ileri yaşlarda sağlığın korunması,

yaşam kalitesinin artırılması ve kronik hastaların yönetiminde sağlıklı beslenme,

yeterli uyku, alkol ve sigaradan uzak durma,

stres yönetimi ve benzeri davranışların yanı sıra fiziksel aktivite ve egzersiz de önemli rol oynamaktadır.

İlerleyen yaşla beraber birçok fizyolojik sistemde yapısal ve fonksiyonel bozulma gerçekleşir.

Bu durum,

yaşlı bireylerde günlük yaşam aktivitelerini ve fiziksel bağımsızlığın korunmasını olumsuz etkiler.

Maksimal aerobik kapasite ve iskelet kası performansındaki azalma başlıca iki fizyolojik yaşlanma örneğidir.

Her iki fizyolojik kapasitedeki azalma da yaşlıların submaksimal bir efor sırasında gençlere göre

maksimal kapasitelerinin çok daha yüksek bir oranını kullanmak zorunda kalmalarına yol açarak

egzersiz toleransını ve fonksiyonel kapasiteyi olumsuz etkiler.

Her iki cinsiyette de orta yaş dönemindeki fizyolojik değerler ilerleyen yaşlarda fiziksel bağımsızlık,

kronik hastalık ve ölüm riskinin belirleyicisidir.

Alt üyelerdeki kas kuvveti kaybı üst üyelere göre daha hızlı gerçekleşir.

Diğer taraftan,

düzenli tekrarlanan direnç egzersizleri kas kütlesi ve kuvvetinin yaşam boyu korunmasına katkı sağlar.

Yaşlanma, dayanıklılık performansında da ilerleyici bir azalmaya yol açar.

Maksimal oksijen tüketimindeki azalmanın nedeni ise

maksimal kardiyak debi ve maksimal arteriyo-venöz oksijen farkındaki düşüşlerdir.

Düzenli dayanıklılık egzersizi maksimal oksijen tüketiminde yaşlanmaya bağlı azalmayı yavaşlatabilir

ancak tamamen önleyemez.

Bu değişiklikler, vücut yağ dokusu depolarında ilerleyici artış ve orta yaş döneminde

yağ dokusunun karın ve visseral alanlarda birikmesi ve orta ve ileri yaşta kas kütlesi kaybı olup

metabolik ve kardiyovasküler hastalık riskini de beraberinde getirir.

Bu sebeple yaş birçok kronik ve dejeneratif hastalığın gelişimi ve

ilerlemesinde birincil risk faktörü olarak kabul edilir.

Bununla birlikte, düzenli fiziksel aktivite bu riskleri önemli ölçüde değiştirir.

Nitekim benzer yaş grubunda olup fiziksel uygunluk ve/veya aktivite düzeyi orta veya düşük yaşlılara kıyasla

fiziksel uygunluk ve/veya aktivite düzeyi yüksek yaşlıların

kardiyovasküler ve tüm nedenlere bağlı ölüm riski daha düşüktür.

Ayrıca,

Bu nedenle,

her yaşta sedanter davranıştan kaçınma ve koşulların izin verdiği ölçüde günlük fiziksel aktivite yapmak

kronik hastalıkların gelişme riskinin azaltılması ve erken ölümlerin ötelenmesinde önemli rol oynar.

Bu programda “Spor ve Sağlık Bilimleri Beş” ders kitabının

“Üçüncü Ünitesi” “Özel Gruplarda Spor İki” konusu bağlamında;

başlıklarına değindim.

Bir başka programda tekrar görüşmek dileğiyle hoşçakalın.